Uluslararası literatür tarafından tanınan Sürdürülebilir İyi Ebeveynlik Bilim Kurulu, ebeveynlerin medyada karşılaştığı yanlış ifadeleri düzeltiyor ve güvenilir bir veri havuzu oluşturuyor. Bu ay gözümüze inek sütüne dair korkutucu haberler çarptı. Bu haberlere göre;

• İnek, keçi, koyun, manda sütlerinde keza kefirde, yoğurtta, ayranda ve peynirde bulunan iki protein, buğday glüteni ve inek sütü kazeini, özellikle otizmli çocukların hallerinde kötüleşmeye neden oluyormuş.
• Glüten ve kazein vücutta morfine benzer, uyuşturucu etkisi gösteriyormuş.
• Bu sütlerin sadece hayvanların kendi yavrularına faydalı olduğu iddia ediliyor.
• Bu soruna inek ve diğer hayvanların aldığı besinlerdeki ilaçların sebep olduğu söyleniyor.

Gelin beraber bir veriyi nasıl kontrol edebileceğimize bakalım. Bunu yaparken inek sütünün otizmle ilişkisini de gözden geçirmiş oluruz.

  Kaynak ve üslup analizi

Sizi endişelendiren bir haber okuduğunuzda kendinize aşağıdaki soruları sırayla sormanızı tavsiye ederiz:

1. Okuduğunuz bilgi sizi ne kadar korkuttu? Endişe seviyenizi yükselten haberler daha çok dikkatinizi çeker ama korkuyla verilen kararlar sağlık açısından “sürdürülebilir” (yani mantıklı) değildir.
2. Haberin kaynağı ne kadar güvenilir? Dünya Sağlık Örgütü gibi bilimsel denetime tabi bir kaynağa bakıyorsanız yanlış bilgilendirilme riskiniz asgari düzeydedir. Çok satan bir gazetede veya sosyal medyada okuma yapıyorsanız, çarpıtılmış bir söylemle karşı karşıya olabilirsiniz.
3. Haberi yayan kişi, konunun uzmanı mı? Bir uzman, kendi alanıyla sınırlı bir paylaşım yapıyorsa bir ölçüde güvenilirdir. Ancak imla hataları varsa, kesin bir dil kullanılıyor veya hap bilgi veriliyorsa iletişim becerileri zayıftır. Zayıf iletişim, kusurlu bilgi ihtimalini arttırır.

  Glüten-kazein-otizm ilişkisi

Otizmli ve çölyak hastası çocuklarda gastrointestinal (mide ve bağırsaktaki) semptomlar, otizm semptomları ile birlikte sıkça görülür. Glüten ve kazeinin beyinde morfininkine benzer etki yaptığı belirtilir. Ama bununla otizm arasında bir bağlantı olduğunu saptayan hiçbir güvenilir bilimsel çalışma yoktur. Glüten hassasiyeti olan çocuklarda otizm semptomlarının ortaya çıkabileceği de sadece bir varsayımdır: Glütensiz ve kazeinsiz diyet uygulanan otizmli çocuklarla yapılmış çalışmalar, özellikle dikkat ve hiperaktivite alanında olumlu düzelmeler olduğunu, tekrarlayıcı hareketlerin azaldığını ortaya koyar ama otizmin çekirdek belirtilerinde gözlemlenen düzelme, ne yazık ki anlamlı sayıda çocukta görülmüyor.

Glütensiz-kazeinsiz diyet araştırmaları çoğunlukla bilimsel kriterleri karşılamıyor. Kriterlere uymaları için deneysel olarak planlanmaları, bir karşılaştırma grubu yaratılması ve diyetlerin bir hafta gibi kısa dönemler üzerinden değil, uzun dönemler üzerinden izlenmeye alınmaları gerekir. Ebeveynlerin görüşlerini içeren anketler bilimsel veri sayılamaz. Araştırma sürecini başka hangi faktörlerin (örneğin coğrafi konum, yoksulluk seviyesi gibi) etkilediğine de bakmak gerekir.
Glüten ve kazeinin diyetten çıkarılması otizm belirtilerini kimi çocukta azaltırken, kimi çocukta ise hiçbir fark yaratmaz. Bu yüzden glütenin ve kazeinin otizm yaptığı söylenemez.

 

  Hayvanın sütü sadece hayvanın yavrusuna mı yarar?

İnek sütündeki laktoz, vücudun ürettiği laktaz enzimi sayesinde emilir. Ama bazı insanların (özellikle inek sütüyle geç tanışan Asya kökenli bireylerin) laktaz üretimi yetersizdir ya da yoktur. İnek sütü içtiğinizde hazımsızlık hissediyorsanız sebebi budur. İnek sütündeki kalsiyum-fosfor oranı da kalsiyumun emilmesini sağlayacak yeterlilikte olmadığı için çocuk hekimleri, yeterli kalsiyum almaları için inek sütünü “fermente” halde yani peynir ve yoğurt şeklinde tüketmeyi önerirler. İnek sütünün “sanıldığı kadar yararlı olmadığı” vurgusu bunları anlatmak içindir. Sağduyulu bir doktor inek sütüne “zararlı” demez, “otizmi tetikliyor” demez. Otizm, genetik temelleri olan bir bozukluktur. Çevresel faktörlerin (besinlerin ve ağır metallerin) otizme yol açmadığı, pek çok güvenilir yayın tarafından ortaya konmaktadır.

 

  Glüten ve kazein hassasiyeti, hayvan yemlerindeki ilaçlar vasıtasıyla mı oluyor?

Glüten hassasiyeti ve çölyak hastalığı genetik faktörlere bağlıdır. Özellikle akrabalarında otoimmün hastalık bulunan kişilerde çölyak riski daha fazladır. İddia edildiği gibi hayvan yemleri otizme sebep olsaydı, acaba hayvanların kendi yavrularında da davranış bozuklukları görülmez miydi?

 

  Bilim kurulunun notu

Son zamanlarda “fonksiyonel tıp” alanı popüler bir uzmanlık dalı oldu. Bunun nedeni, fonksiyonel tıbbın “ekolojik” ve “ilaçsız” yaşam felsefelerini desteklemesi. Tam da bu yüzden popüler kültürün içine düşülüyor: Otizm farkındalığı yaratmaya çalışan psikiyatristlere eklenen alternatif tıpçılar bu söylemleri ticari bir fırsat olarak görüp, otizm tanısı olan küçük çocukları diyetle iyileştirme vaadiyle oyalayıp, erken eğitim fırsatını kaçırmalarına sebep olabiliyorlar. Yıllar kaybeden aileler bir ilerleme olmadığını nihayet anladıklarında, ne yazık ki bir daha geri kazanılamayacak bir zaman kaybı ile karşılaşıyoruz. Bu yaşananların çocuklara verdiği zarar, bizi ziyadesiyle üzüyor.

 

Siz de farklı konularda endişelerinizi bizimle paylaşın, sizin için araştırıp anlatalım: @sieturkiye

SİE BİLİM KURULU: Uzm. Dr. Nagihan Saday Duman (Çocuk ve Ergen Psikiyatristi), Dr. Özge Kantaş (Sosyal Psikolog), Gülüş Türkmen (İletişim Uzmanı). EK DANIŞMAN: Tuğba Bayburtoğlu (Gıda Mühendisi)

İlgili Yazılar

• 

  Çocuklarda giderek artış gösteriyor!
  Çocuklarda giderek artış gösteriyor!
• 

  Hamilelikte egzersiz
  Hamilelikte egzersiz
• 

  Sağlıklı bir gebelik ve bebeğin gelişimi için beslenme önemli
  Sağlıklı bir gebelik ve bebeğin gelişimi için beslenme önemli
• 

  Uyum sağlayamıyorsa yardım almalısınız
  Uyum sağlayamıyorsa yardım almalısınız