Özel gereksinimli çocuklarda nefes oyunlarının önemi

Yazan: Anıl Altaş Brug

Özel gereksinimli çocuklarla evde yapılan eğitim çalışmaları gelişimlerinde oldukça önemli. Evde kolaylıkla özel çocuklarınızla oynayacağınız şifalı nefes oyunlarını sizler için derledim.

Yaptığım çalışmalarda gözlemlediğim ortak bir nokta var: Özel gereksinimli çocukların hepsi nefes alırken zorlanıyor, çünkü içlerindeki nefesi tam olarak boşaltamadıkları için aslında almaları gereken nefesi alamıyorlar. Yani, nefes alma-verme dengelerinde bir düzensizlik mevcut. Ayrıca, büyük bir bölümü, farkında olmadan nefeslerini tutuyorlar. Çocuğun nefesini tuttuğunu fark ettiğinizde, “Oğlum, kızım, nefesini
tutuyorsun, nefes al” demek yerine, “Benimle nefes al,”
diyerek, nefes ritminizi göstermenizde, elini kendi karnınıza ve göğsünüze koyup hissetmesini sağlamanızda, bazen başlarına sakince dokunarak nefes akışına davet etmenizde fayda var. Tavsiyem ise, nefes oyunları ile nefes akışına davet etmek, nefeslerinin sesiyle bedenlerini farketmelerine yardımcı olmak.

Otizm, nefes ve farkındalık ilişkisi

Nisan ayı otizm farkındalık ayı! Günümüzde neredeyse 59 çocuktan birine otizm teşhisi konuluyor ve bu oran her yıl daha da yükseliyor maalesef. Oksitosin, hipotalamus içinde oluşur. Doğum ve emzirme sırasında salgılanır. Aynı zamanda, güven duygusu ve kabul görme duygularımızı etkiler. Oksitosin yokluğu veya azlığı depresyon ve anksiyeteye işarettir. Otistik çocuklarda oksitosin hormonu az çalışmaktadır. 2011 yılında Danimarka’da yapılan bir araştırmaya(1) göre, nefes, farkındalık ve meditasyon tekniklerinin otistik çocuklarda oksitosinin salgılanmasını artırdığı ve dolayısıyla nörotransmitterları ve beynin çalışmasını pozitif etkilediği görülmüştür.

Özel gereksinimleri olan çocukların anne-babaları zaten hayatı kendi koşullarına göre uyarlama konusunda oldukça gelişmiş bir zekâya sahipler. Aşağıdaki nefes oyununu oynarken bu noktada iç sesinize güvenmenizi öneriyorum. Ayrıca, sizlerin herhangi bir anne babadan daha çok enerjiye, pratik zekâya, sabretmeye, sakinliğe ve nefese ihtiyacınız var. Çocuğunuzla eğlenirken siz de nefeslenin. Çocuklar bu oyunları oynamak istemezler ise ısrarcı olmak yerine, bir kukla yardımı ile ilgilerini çekmeyi başarabilirsiniz. Veya evdeki diğer bireylerle, kardeşi ile oynamak da işe yarayacaktır. Fiziksel engelleri dolayısıyla nefes oyunlarını oynamayan çocuklar için ise önerim, sizi veya kardeşlerini izlemelerini sağlamak. Oyunu oynayamasalar bile izledikleri zaman enerjetik olarak iyi hissettiklerini ve nefeslerinin rahatladığına şahit olacaksınız.

Nefes verme oyunları ile gelen huzur

Nefes vermek de almak kadar önemlidir. Nefes vermekte zorlanan, nefes verme farkındalığı olmayan kişiler strese karşı dirençsiz olurlar. Nefes verdiğimizde, parasempatik sinir sistemimiz aktive olur, kalp atışımız yavaşlar, kendimizi daha sakin ve rahatlamış hissederiz. Kâğıt mendil, rüzgârgülü, pipetler, balon, tüyler, küçük toplar ile oyun verme yoluyla nefes verme farkındalığı oluşturabilir ve nefes akışının düzenlenmesine yardımcı olabilirsiniz. Nefes vermeyi eğlenceli hale getirmek için, yerdeki küçük topları bir nefeste üfleyebilir ve bunu bir oyun haline getirebilirsiniz. Her yaştan çocuklar ve gençler tarafından sevilen bir oyun ise, pipetle nefes alınarak yılan şeklindeki bir ipin arasından geçirilen boncuk oyunudur. 

Renkli baloncuk oyunu

Renk seçiminde yardımcı olması için, sevdiği renkteki kazak, pantolon, tişört gibi kıyafetlerini getirebilir ve aralarından seçim yapmasını söyleyerek oyuna başlayabilirsiniz. Renkli balonu hayal ederken, kıyafetine dokunabilir, materyali bedeninde dolaştırabilir. Bu, hissetmesini sağlayacak ve bedeniyle bağ kurmasını güçlendirecektir.

Yaşama Katkısı: Duyu farkındalığı, güvenlik, beden farkındalığı

Yaş Aralığı: 5 yaş üzeri çocuklar, gençler ve yetişkinler

Pozisyon: Oturarak veya yere bağdaş kurarak, sırtınız dik

Birlikte ellerinizi sabunla yıkarken baloncuklar yapın ve çocuğun görmesini sağlayın, baloncuklara dikkatini çekin. Odaya geldikten ve çalışma pozisyonu aldıktan sonra, gözleri kapalı veya sabit bir noktaya bakar şekilde, burnundan 3 derin nefes almasını ve ağzından “hahhh” sesi çıkararak vermesini söyleyin. Kocaman bir balon hayal etmesini isteyin. Bu balonun istediği bir renk ile -en sevdiği renk olabilir- dolduğunu söyleyin. Seçtiği renk yeşil ise, balon artık koskocaman ve yemyeşil. Aldığı her nefeste balon daha da büyüyor, yemyeşil ve ışıl ışıl parlıyor. Bu aşamada elleriyle balona dokunmasını ve hissetmesini isteyin. Bu renkli balonun onu sakinleştirdiğini ve rahatlattığını belirtin. İstediği zaman, gözlerini kapatıp renkli balonunu çağırabilir ve kendini iyi hissedebilir. Burnundan derin bir nefes alıp ağzından yavaşça vererek gözlerini açabilir. Kendisini rahat ve sakin hissediyorsa, bu oyunu her gün oynayın.

Kaynak: 1 John F. Kennedy Institute, Danimarka; Imperial College School of Medicine, Londra; Danish Epilepsy Hospital, Danimarka 2012; Harvard University Gazette, Ocak 2011-Nisan 2012.