Hatasız ödevler- Psk. Nesteren Gazioğlu

İlkokul  öğretmenimiz “Ben size baktığım zaman anne babanızı görüyorum.” derdi de pek anlamazdım.  Ne demek istediğini yıllar sonra büyüdükçe anlasam da  ilkokul çocukların bilişsel yapısına uygun olmayacak derecede soyut cümleler kullandığını da psikoloji lisans sırasında keşfettim.

Çocuklarla iletişim kurarken mümkün  olduğu kadar onların anlayabileceği düzeyden konuşmak gerekiyor. Okulların da açıldığı bu dönemde, özellikle anaokulu ve ilk öğretime yeni başlayan çocuklar yeni bir sistem ile karşılaşıyor: Ödev yapma sorumluluğu. Ödev yapmak bir sistemdir.  Sistemin içerisinde zaman yönetimi, duyguların yönetimi, fiziksel ihtiyaçların yönetimi ve hatta kontrolün kimde olduğunun belirlenmesi gibi birçok alt faktör vardır. Ödev sürecine dikkatle bakarsanız, ebeveyn ile ilişkinin yansımalarını çok net görebilirsiniz. En sık gördüklerimizden birisi de ödevin ebeveyn çocuk ilişkisini yıpratması. İlk öğretimdeki “ciddi” ödev düzeni başlamadan önce son derece keyifli, çatışmasız giden ebeveyn-çocuk ilişkisi bir anda ödevin dahil olması ile neden değişir?

Okula başlamak çocuklar kadar ebeveynler için de yeni bir tecrübedir.  Özellikle de ilk çocuğun okula başlaması aile için yepyeni bir öğrenimdir.  Yeni şemalar gelişir.  Her bir ebeveynin geçmişten getirdikleri sırt çantasında bulunan  ödevler dosyasında kim bilir ne öğretiler, ne yaşanmışlıklar ya da ne travmalar vardır. Kendi çocuklarının okulu ile bu eski dosya açılır. Ebeveyn farkında olmadan kendi geçmişine ait kişisel hırslarını, üzüntülerini ya da bitmemiş meselelerini ortaya döker.  Ebeveyn çocuğunun ödev süreci üzerinden kendini iyileştirmeye çabalarken, çocuğuna yüklediklerinin de farkında değildir.  Bu sebeple ebeveynlerin çocukları ile ödev ilişkisi başlamadan önce kendileri ile yüzleşmesi esastır.

Yukarıdaki tabloda son soru kritik.  Yetişkinlerle bireysel çalışmalarda, çocukluk hakkında konuşurken ebeveynlerinin “hatasız ödev, tam ödev, eksiksiz ödev” beklentilerinin günümüzde onları nasıl etkilediğini görüyoruz.  Hata yapmaktan, adım atmaktan, kendi gibi olmaktan korkan bireylere dönüşebiliyorlar.

Ödevler zaman zaman rollerin karışmasına da sebebiyet verebilir.  Ebeveynler bir anda birer öğretmene dönüşebilir. Bu değişim ve dönüşümün altındaki ihtiyaçların fark edilmesi önemlidir.  Bazı ebeveynler kendi geçmişlerindeki hataları çocuklarının da yapmasından endişe eder, bazı ebeveynler mükemmeliyetçilik motivasyonu ile kontrolü ele geçirmeye çalışır, bazı ebeveynler de kendi ödevle yaşadıkları olumsuz süreçlerden dolayı ödevi protesto eder.  Her ebeveyn ödevi yapmayı desteklemez bazıları da “aman, boş ver” tutumuyla yaklaşır.  Bütün bu yaklaşımların ortasında da ödev sorumluluğu durur.  Aşağıdaki önerilere dikkat edebilirsiniz.

➜ Çocuğunuz sizden farklı bir birey. Sizin önerileriniz her zaman tam olarak işlemeyebilir.  Öneride bulunun ancak ısrarcı olmayın.

➜ Çocuğunuzu keşfedin. Çocuğunuzun yeteneklerini, ihtiyaçlarını keşfedin.  Kendi beklentilerinizi ve ihtiyaçlarınızı listeleyin.  Kendi ihtiyaçlarınızı çocuğunuzun ödev sürecine ne kadar yansıtıp yansıtmadığınızı irdeleyin.

➜ Ödev çocuğunuzun ödevi. Ödevi yırtmak, parçalamak, silmek ya da ödeve müdahale etme sorumluluğu ve hakkı da çocuğunuza ait.  Ödeve zarar veremezsiniz, ödevi yapamazsınız.  Müdahale yok

➜ Kendinizi durdurmayı öğrenin. Çocuğunuza ödev yaparken nefes alacak zaman tanıyın.  Size göre bir dakikada çözülecek bir soru çocuğunuz için daha uzun süre alabilir.

➜ Ödevi önemseyin. Özellikle çocuğunuz kendi kendine ödev yapma sorumluluğunu geliştirene kadar elinizi tamamen çekmeyin.  Destek için çocuğunuz talep ettiğinde hazır olduğunuzu hissettirin.  Müdahale etmeden önce yardım isteyip istemediğini sorun.

➜ Unutmayın.  Öğretmeni olmadığınızı kendinize hatırlatın.  Ebeveynsiniz.

➜ Sorunları ayırt edin. Çocuğunuz okul çağına kadar hep size bağımlı yaşadıysa, gelişmesi gerektiği seviyede sosyal ya da duygusal olarak gelişemediyse ödev sürecinde de bu problem belirir.  Bahsedilen ödev problemi değildir. Destek alınız.

➜ Olumlu yönelimli olun.  Kullandığınız her kelime önemlidir.  Sizin için ufak ya da önemsiz olsa da  başarıları takdir edin.  Sürekli yapamadıklarına odaklanmaktan ziyade yaptıklarını da görün.

➜ Hata yapmasına izin verin.  Hata yaparak öğrendiğimizi ve geliştiğimizi unutmayın.  Çocuğunuzun gelişimi için hata yapmasına izin verin.

Ödev sorumluluk almayı çocuklara yerleştiren ödev pekiştirmek için önemli gelişim fırsatlarından birisidir.  İlk okul öğretmenimin cümlesini değiştirerek bu yazıyı sonlandırıyorum: “Çocuğunuzun ödev süreçlerindeki halinize bakarak, sizin küçüklüğünüzü  görüyorum.”  Bu fırsatın keyfini çıkartın.

Uz. Psikolog Nesteren Gazioğlu
T.C. Maltepe Üniversitesi Öğretim Görevlisi
nesteren@ailedanismanlik.com