Çocuklar için cinsellik eğitimi nasıl olmalı?

Geçtiğimiz Mart ayında, seksolog, kapsamlı cinsellik eğitmeni, ve danışmanı olan Rayka Kumru ile Tırtıl Kids Kitabevinde anne babalara verdiği bir seminerde bir araya geldik. Son günlerde sıkça duyduğumuz ve okuduğumuz çocuk istismarı haberleri dolayısıyla çocuklarımıza kaç yaşından itibaren cinsellik eğitimi vermemiz gerektiğini, istismarı önleyebilmek adına biz ebeveynlerin neler yapabileceklerini konuştuk.

Söyleşi: Özge Lokmanhekim 

Çocuklara cinsellik eğitimini kaç yaşından itibaren vermeliyiz?
Eğitim formal anlamda değil, iletişim biçimi, algıların sorgulandığı ve çocuklara verilen tepkilerle başlıyor. İnsan cinsel bir varlık dolayısıyla cinsellik eğitimi ihtiyacı da doğumdan ölüme kadar bir süreç, her yaşta, deneyimde, evrede farklı bilgilere ihtiyacımız oluyor. Ne kadar erken o kadar iyi.

Çocuklar özel bölgelerini 2-3 yaşında fark ediyor. Bu bölgelerin önemini ve cinsel istismara karşı neler yapabileceklerini ne zaman ve nasıl anlatmalıyız?
Bedensel haklar ve sınırları anlatmaktan daha önemlisi, çocukların bedenleri üzerinde söz sahibi olmalarına saygı göstermekten geçiyor, söz konusu ebeveynler dahi olsa. Çocuğumuza; “Sana istemezsen kimse dokunamaz, zorla öpemez, bedenin sana ait” dedikten sonra çocuğumuz öpülmek istemediğinde “Aaa ama o baban, deden, teyzen öp bakimm” denebiliyor. Uygulamada yapılmazsa o mesaj çocuğu ulaşamıyor. Bu konularda gerek pratik gerek anlatım olduğunda istismar, taciz gibi tabirlerden bahsetmemekte de fayda var, çünkü otomatik olarak olumsuz bir şeyi gündeme taşımış oluyoruz. Zaten o yaştaki çocuklar bunu tam olarak kavrayamaz. Burada istismarın önlenmesi cinsellik eğitiminin olumlu getirilerinden bir tanesi. Birçok olumlu getirisi ve kazanımı var. Olumlu beden algısı, saygılı ve hem kendi hem başkalarının haklarının farkında, bedeniyle barışık ve aynı zamanda bedenin olumlu ifade ediş biçimlerine vesile bir oluşum olduğunu da anlatıyor çocuklara.

Cinsellik eğitimini anne babaların vermesi kadar okullarda da bu eğitimin verilmesi konusunda ne düşünüyorsunuz?
Okullarda bu eğitimin olması çok önemli. Tabii burada eğitimi kimin verdiği büyük önem taşıyor. Kapsamlı cinsellik eğitimi başlı başına bir alan, dolayısıyla hakikaten alanda uzmanlaşmış, eğitim almış ya da saha deneyimi olan kişiler tarafından verilmeli. Ebeveynlerde olduğu gibi sadece anlatılan değil, nasıl anlatıldığı da önemli. Özellikle kendi cinsellik algıları ve değerlerini profesyonel ve kişisel anlamda gözden geçirmemiş, üzerine çalışmamış kişilerin cinsellik eğitimi vermesi çok olumsuz sonuçlara da sebep verebilir. Kapsamlı cinsellik eğitimi ergenlikten zorbalığa, sanal güvenlikten cinsel kimlik oluşumuna, sağlıklı iletişim kurmaktan sağlıklı beden algısı oluşumuna kadar aslında gençlerin genel anlamda hayatlarının birçok alanını ilgilendiren konuları kapsıyor. Bir uzman moderatörlüğü ve yönlendirmesiyle bu konularda aktivitelere katılmak, tartışmak, etraflıca düşünmek, soru sormak her zaman ev ortamında olmayabiliyor. Bu, aynı zamanda ebeveynlerin üzerinden de yük alıyor diye de düşünüyorum. Çalıştığım kurumlarda genellikle kapsamlı şekilde, hem öğrenci hem öğretmen hem de ebeveyn gruplarıyla çalışmanın çok daha sağlıklı, eğitim sürdürebilmesi ve çocuk ve gençlerin sağlığı açısından olumlu etki yarattığını gözlemliyorum.

Hem çocuklara hem velilere yol gösterecek bir set kitabınız var. Şimdi Minty Yayınevi’nden revize edilmiş olarak yeni baskısı çıkıyor. Böyle bir kitabı yazma ihtiyacı nasıl ortaya çıktı?
Ebeveynlerden çok ciddi talep geliyordu eğitim konusunda. Bu eğitimlerin tamamında da hep “Kaynak ne örebilirsiniz?” diye soruluyordu. Ben de mevcut kaynakları inceledim ve kendimce gördüğüm eksikleri de kapsayan bir kaynak oluşturmaya karar verdim. Kapsamlı Cinsellik Eğitim Serisi: BEN – Ebeveyn ve Çocuk Seti olarak basılıyor. Bu ilk set çocuklar için genel anlamda beden sevgisi, bedenin farklılıkları ve bunlara saygı göstermek ve özel bölgeleri bedenin olağan bir kısmı olarak çocukların anlayabileceği şekilde anlatmayı hedefledim. Ebeveyn kitabı ise kapsamlı cinsellik eğitiminin temellerini ve ev ortamında iletişim biçiminde uygulanışı hakkında. Sık sorulan soruları da ele aldım. Bununla ilgili de ayrıca çalışmalar sürüyor. En geç Eylül 2018’de ise ikinci kitabım “Hoşgeldim” raflarda olacak.

Özel bölgelerin neden özel olduğunu anlatın
Özel bölgeler; penis ve testisler, vulva, popo, meme ve ağızdır. Çocuklar bu bölgelerin neden özel olduklarını sorduklarında bu 3 sebebi sıralayabiliriz;

• Burada daha ince bir deri var, hassas bölgeler bu yüzden özeldir.
• Bu bölgelere seni yıkamak ve temizlemek için, ya da sağlık sebebiyle ebeveyn (çocuğun bakımından sorumlu kişi, bakıcı, anneanne, babaanne vb. buraya ekleyebilirsiniz) ve ebeveynin izni ile doktorlar dokunabilir.
• 3 Özel bölgeler çok hassas oldukları için onlara dokununca bazen güzel hissettirebilir, bu da onları özel yapar.

Buna ek olarak, özel bölgelere ebeveyn ve doktor dışında başka kimsenin dokunamayacağını, bu bölgelere dokunmak isteyen kişilere her zaman hayır diyebileceklerini anlatmanız da önemli.

Cinsel organların isimlerini doğru kullanın
Çocuklara doğru anatomi bilgisi vermek, özel bölgelerin yani cinsel organların doğru isimlerini kullanmak cinsellik eğitiminin ilk adımıdır. Popo, meme ve ağız dışında oğlanlar için penis ve testisler kızlar için de vulva kelimelerini kullanabilirsiniz. Bu hem çocuğunuza bedeninin ve bu bölgelerin normal olduğu mesajını verir hem de kullanılan başka isimlerle cinsel organların utanma korkma ya da ayıplama gibi olgularla özdeşleştirmeden büyümesine yardımcı olur.

Çocuğunuza dokunmak için izin isteyin
Bedenini seven, ona saygı gösteren, aynı zamanda başkalarına da aynı saygıyı göstermesini istediğimiz bir çocuk yetiştirmek için “Bu senin bedenin, sadece sana ait ve sen istemediğin sürece kimse sana dokunamaz” mesajını davranışlarımızla göstermeliyiz. Tuvalette temizlenmesine yardım ederken izin isteyerek, çocuğumuza sarılırken ve öperken onayını alarak, istemediği zaman eş, dost, akrabayı öpmesi ve sarılması için onu zorlamayarak başlayabiliriz. İstemediği halde başkaları tarafından zorla öpülen, başkalarının kucağına oturtulan ve benzer muameleyle karşılaşan çocuk ileride benzer bir davranışla istismara uğradığında bunun ayrımını yapıp yardım istemekte çok zorlanabilir.

Herkesin vücudu özeldir
Çocuğunuza küçüklükten itibaren herkesin bedeninin farklı olduğunu, bazılarının uzun, bazılarının kısa, bazılarının zayıf, bazıların çilli bazılarının sarışın, bazılarının kızıl olduğunu, herkesin vücudunun farklı olduğunu ve buna saygı göstermemiz gerektiğini çünkü herkesin vücudunun – kendisininki dahil – özel olduğunu anlatın.

Sorularına cevap verin
Çocukların cinsellik ile ilgili bazı sorularına o an cevap veremeyebiliriz ya da nasıl cevap vereceğimizi bilmiyor olabiliriz. Bu durumda; “Çok güzel bir soru, ama cevabını bilmiyorum ya da nasıl anlatabileceğimi bilmiyorum, öğrenip sana birkaç gün içinde bunun cevabını vereceğim” diyebiliriz. Bu yöntem sorunun cevapsız kalmasından çok daha iyidir. Yeter ki araştırıp cevap vermeyi unutmayın. Doğru iletişim kurarsanız bedeniyle ilgili konularda çocuğunuz da iletişime açık olduğunuz için sizinle paylaşım yapabilir, sıkıntısını, sorularını ya da merak ettiklerini danışabilir.

Sosyal medya hesapları:
Web: raykakumru.com
Facebook/Insta/Twitter: @raykakumru

İlgili Yazılar

• 

  Cinsellik eğitimi nedir?- Uzman Psikolog Ayben Ertem
  Cinsellik eğitimi nedir?- Uzman Psikolog Ayben Ertem