ANASAYFA   >   BEBEK / ÇOCUK   >   SAĞLIK   >   Şaşılık kendi kendine düzelmez

Şaşılık kendi kendine düzelmez

13 Kasım 2020

İlk 7 yaşın göz tembelliği için kritik dönem olduğunu ve erken tedavi edilmezse ileri yaşta tedavisinin olmadığını biliyor musunuz? Şaşılık asla kendi kendisine ve zamanla düzelmez. Görme duyusu doğduktan sonra gelişmeye devam eder ve gelişimini 5-7 yaşlarında tamamlar. Şaşılık gibi göz tembelliğine yol açan tüm hastalıkların erken teşhisi çocuğun gelişimi için hayati önem taşıyor. Konuyla ilgili merak edilenleri Batıgöz Sağlık Grubu’ndan Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Hüseyin Dundar’a sorduk.  

Şaşılık nedir?
Şaşılık (göz kayması) objektif olarak, uzaktaki bir cisme baktığında görme eksenlerinin normal paralelliğinin bozulmuş olması halidir. Subjektif olarak ise şaşılık, hastanın bir gözünün foveası (gözün en net gördüğü bölge) ile cisme bakarken diğer gözünde görüntünün fovea dışında bir başka noktaya düşmesi sonucu çift görmeden (diplopi) yakınması ya da çift görmemek için beynin kayan gözdeki görüntüyü baskılaması veya yeni koşullara adapte olmasıdır. Kısaca şaşılık, bir göz düz bakarken diğerinin içe, dışa, yukarı veya aşağıya bakmasıdır.

Neden olur?
Gözlerde kayma oluşmasında birçok faktör rol oynayabilir. Annenin hamilelik döneminde geçirdiği hastalıklar, zor ve uzamış doğum, bebeğin gelişiminde yetersizlik, erken doğum gibi hamilelik ve doğuma bağlı sorunların yanında gözün kırma kusurları (yüksek hipermetropi ve miyopi, iki göz arasında yüksek fark), kornea anomalileri, göz kapak anomalileri, konjenital katarakt,göz tümörleri gibi göz dibinde net bir görüntünün oluşmasını engelleyen durumlarda da ortaya çıkabilir. Ayrıca şaşılık için genetik yatkınlık da söz konusudur. Ailede gözünde kayma olan varsa, çocuklarda şaşılığın görülme ihtimali artmaktadır. Mental gerilik, hipo ya da hipereksitabilite, spastisite ya da göz hareketlerini kontrol eden beyindeki görme bölgesinin işlev yetersizlikleri bir diğer sebeptir. Şaşılığa yatkınlığı olan bir çocukta gözdeki kayma, ateşli bir hastalık veya bir travma (düşme, ameliyatlar, kazalar) sonrası başlayabilir. Gözümüzü hareket ettiren 6 kas, beyinden gelen 3 sinir tarafından uyarılır. Bu sinirlerde oluşan felçler de gözde kaymalara neden olabilir. Bu sinirlerin felçlerinde en önemli sebep kafa travmaları, ateşli hastalıklar, şeker hastalığı ve hipertansiyon gibi sistemik hastalıklardır.

Görülme sıklığı nedir?
Şaşılık toplumda yüzde 2-4 sıklıkta görülür. Şaşılık her yaşta görülmekle beraber ilk 3 ayda göz kaslarının gelişiminin tam olmamasından kaynaklı bu süreçte ara sıra olan kaymalar yanıltabilir. Ama ‘İnfantil ezotropya’ belirgin bir şaşılık türü olup ilk 6 ayda görülür ve tedavisinin geciktirilmeden yapılması gerekir.

Yalancı şaşılık nedir?
Bebeklerde sık olarak izlenen burun kökü basıklığı özellikle yan bakışlarda içe kayma izlenimi ortaya çıkarabilir ve bu durum ‘yalancı şaşılık’ olarak adlandırılır. Yüz asimetrisi ve göz kapağı anomalilerinde de görülebilen bu durum tedavi gerektirmez.

Erken teşhis neden önemli?
Bulanık görme, çift görme, baş ağrısı gibi şikayetler ile gözde paralelliğin kaybolması, ışıklı ortamlarda özellikle bir veya her iki gözü kısma, başın veya yüzün bir tarafa çevirme-eğme eğilimi bulgular şaşılığın en önemli belirtileridir. Belirgin kaymalar dışarıdan bakıldığında rahatlıkla fark edilir. Düşük miktarlardaki kaymalar ise ailenin gözünden kaçabilir. Ambliyopi (göz tembelliği) ile sonuçlanabilecek bu durum bu yüzden geç tanı alabilir. Görme duyusu doğduktan sonra gelişmeye devam eder ve gelişimini 5-7 yaşlarda tamamlar. Erken çocukluk döneminde tedavi edilmeyen göz kusurları kalıcı görme hasarlarına yol açabilir. Şaşılık gibi göz tembelliğine yol açan tüm hastalıkların erken teşhisi çocuğun sosyal ve mental gelişimi için hayati öneme sahiptir.

İlk yedi yaş kritik dönem mi?
Tedavi yönteminin seçimi şaşılığın tipi, hastanın yaşı, görme düzeyi, göz tembelliği varlığı, derinlik algısı düzeyi gibi pek çok değişkene göre planlanır.

Kırma kusurları eşlik eden bazı şaşılık tiplerinde gözlük kullanımı ile tamamen veya kısmen kayma düzeltilebilir. Bu yüzden tedavinin ilk basamağı çocukta gözlük ihtiyacının doğru bir şekilde tespiti ve düzeltilmesidir. Göz tembelliği eşlik ediyorsa muhakkak göz kapaması, damlalar veya özel gözlüklerden yararlanılıp tedavi edilmesi gerekir. Göz tembelliği tedavisinde sıklıkla hem ucuz, hem kolay, hem de uygun yapıldığında yan etkisi olmadığından göz kapaması yapılır. Burada sağlıklı göz çocuğun yaşına, şaşılığın derinliğine ve göz tembelliğinin derecesine bağlı olarak belirlediğimiz sürede göz pedleri ile kapatılır. Bu süreçte çocuk gözlüklerini de takıp bilgisayar oyunları, resim çizme gibi tembel gözünü çalıştıracak etkinliklerde bulunur. İlk 7 yaşın göz tembelliği için kritik dönem olduğunu ve erken tedavi edilmezse ileri yaşta tedavisinin olmadığını tekrar hatırlatmak gerekir. Gözlük ile düzelmeyen hastalarda göz kaslarına cerrahi müdahale yapılır. Ameliyatta şaşılık türüne göre kas gücü artırılır, azaltılır veya vektör yönü değiştirilir. Erişkin döneminde çıkan şaşılıklarda sıklıkla çift görme olur. Genelde 3-6 ay içinde düzeleceğinden prizmatik gözlükler veya botokstan yararlanılıp çift görme tedavi edilir. Eğer uzun süreli bir şaşılık varsa cerrahi müdahale yapılabilir.