ANASAYFA   >   YAZARLAR   >   NESTEREN GAZİOĞLU   >   Senin ebeveynlik stilin hangisi?- Psk. Nesteren Gazioğlu

Senin ebeveynlik stilin hangisi?- Psk. Nesteren Gazioğlu

1 Ağustos 2017

Diana Baumrind 1971 yılında ebeveynlik stillerini dört kategori altında toplarken 2000li yılları hayal etmiş miydi acaba? Peki, sizce değişen bir şey var mı? Bu yazıda dünden bugüne ebeveynlik stillerini gözden geçirelim. Diana Baumrind’in dikkatini ebeveynlikte iki boyut çekmişti; sıcaklık ve ebeveyn kontrolü. Kontrol olarak vurgulamak istediği ebeveynlik kontrolüdür; ebeveynin çocuk üzerinde koyduğu kurallar. Kulların hiç olmadığı bir noktadan çok katı kuralların olduğu bir noktaya uzanan bir düzlem çizmiştir. Sıcaklık ise çocuklarının davranışlarına karşı ebeveynlerin duyarlı olmasını ve kabulünü sembolize etmektedir. Sizler de kontrol ve sıcaklık üzerinde kendi tutumlarınızı işaretleyip, iki düzlemin kesiştiği noktadaki tanımlamalar size uyuyor mu inceleyebilirsiniz.

Hoşgörülü Ebeveynlik Stili: (Sıcaklık: Çok & Kontrol: Yok)
Hoşgörülü ebeveynlik stilinde davranış kontrolü çok düşükken, ebeveynin verdiği sıcaklık yüksektir. Ebeveyn çocuğuna çok az kural ve sınır koyar, bazıları da hiç koymaz. Örneğin, dalgalı bir deniz kenarı düşünelim. Denize girmek gerçekten tehlikeli ancak çocuk ısrar ediyor. Aşırı hoş görülü ebeveyn “Girsin canım çok istiyor” diyebilir. Diğer ebeveyn itiraz etse bile aşırı hoşgörülü ebeveyn ne yapıp edip, bir yolunu bulur çocuğun dediğini yapar. Bu ailelerde patrona dönüşmüş, evin idaresini tamamen ele geçirmiş çocuklar görürüz. İsteklerinin gerçekleşmesine alışan bu çocuklarda çoğunlukla sınır problemleri göze çarpar. Özellikle okul öncesi eğitim ve okul döneminde kurallar onlar için zorlayıcı olabilir. Öğretmenlerin ve arkadaşlarının tüm dilediklerini gerçekleştirmemesinin hem şaşkınlık, hem hayal kırıklığı hem de kızgınlık oluşturduğu gözlemlenir. Alıştığı ebeveyn her dediğini yapan, kaprislerini onaylayan modeldir. Bu ailedeki çocuklarda dürtü kontrol problemleri ve tatminsizlik, doyumsuzluk gözlemlenebilir. Ebeveynin çocuğa kural koymaması-her dediğini yapması, ebeveynin bitmemiş bir meselelerini akla getirir. Zor koşullarda yetişenler, otoriter ailede büyümüş kişiler, kendi ebeveyninin sıcaklıktan yoksunluğunu telafi etmeye çalışanlar, çocuk sahibi olmak için çok zorluklar yaşayanlar en sık görülen kategoriler arasında sayılabilir.

İhmal eden Ebeveynlik Stili ( Sıcaklık: Az & Kontrol: Yok)
Her izin verme durumu aşırı sevgiden, sıcaklıktan kaynaklanmayabilir. Bazen de ihmal söz konusudur. İhmalkar ebeveyn tutumunda hem davranış kontrolü düşüktür hem de ilişki sıcaklığı düşüktür. Çocuk kendisi ile ilgilenilmediğini hisseder. Kendi kendine özgür gibi gözükse de değersiz hisseder. Örneğin, mahallede oyun oynarken bir kere bile ebeveyni “çocuğum neredesin?” sorusunu duymayan çocuklar. Çocukla sıcak ilişki kurmaya vakti olamayan ebeveyn, çocuğun bakımını da başkalarına devretmiştir. Kural yok, paylaşım yok. Çocuk nerede, kimlerle arkadaşlık ediyor, neler yaşıyor ebeveynin haberi yok. Depresif ebeveynlerin ebeveynlik stilini de bu kategoriye oturtabiliriz. İhmalkar ebeveynlik stilindeki kişiler çocuklarının okuluyla ilgili süreçlere de neredeyse hiç katılmazlar. Duygusal ifadeleri zayıftır. Ebeveynçocuk ilişkisindeki bu duygusal zayıflığın, bazı ailelerde çocuğun kendini geri çekmesine yol açtığı gözlemlenir. Diyelim ki yeni bir eve taşındınız. Karşı komşumuzla tanışmak için ziline basıyorsunuz. İçeriden sesler geliyor ama kapıyı açmıyorlar. Herhalde işleri vardır deyip geri dönüyorsunuz. İkinci denemede yine aynısı. Üçüncüyü dener misiniz? Çocuklarda da benzer durum. Ebeveynle teması deniyor, olmuyor; deniyor olmuyor… Sonra geri çekiyor çocuk kendini. Sürekli denemek de acı vericidir. Araştırmalar ihmalkar ebeveynlik tutumunda yetişen çocukların madde ve çeşitli bağımlılıklara daha yatkın olduğu belirtmektedir.

Otoriter Ebeveynlik Stili ( Sıcaklık: Az & Kontrol: Var)
Otoriter stil günümüzde bazen gizliden, bazen aşikar devam eden ebeveynlik stillerindendir. Gizli olanlar maskeli ailelerdir. Dış dünyaya her şey mükemmel imajı çizip içlerinde yaşarlar otoriter görünümü. Davranışsal kontrolün çok olduğu ancak sıcak ve samimiyetin son derece zayıf olduğu bu aile yapılarında büyüyen çocuklar buruk izler taşır. Bu ailede büyüyen çocuklar ebeveyn olduklarında genellikle iki seçenek etrafında toplandığı görülür; ya öğrendikleri otoriter stili çocuklarına uygularlar ya da kendi ebeveyn-çocuk ilişkilerini telafi etmek için çocuklarına aşırı sıcaklıkla ve ilgiyle yaklaşırlar. Otoriter ebeveynler çocuklarının duygusal ihtiyaçlarına karşılık veremez. Örneğin sabahları birbirine “günaydın” diyen bir çiftin çocukları da bu tutumu otomatik olarak zihnine alacaktır ve kullanacaktır. Bu kelimeyi kullanma alışkanlığı olmayan ebeveyn ise bu tutumu çocuğuna daha zor yerleştirir. Otoriter ebeveynlerin de kendi travmaları, acıları, bitmemiş meseleleri var. Bu sebeple onlardan yansıyan kelimelerde duygu gibi tetikleyicilere daha az rastlanır. Otoriter ailede yetişen çocuklarda endişe, depresyon yüksektir. Hayal kırıklığı ile mücadelede ya agresifliği (hatta şiddeti) seçerler ya da bırakıp pes etmeyi. Çocukken kendi olduğunda (kendi fikirlerini, duygularını gösterdiğinde) sürekli eleştirilen ve kendi olmasına izin verilmeyen bu çocuklar, büyüdüklerinde de karar ve inisiyatif almaktan kaçarlar.

Demokratik Ebeveynlik Stili (Sıcaklık: Çok & Kontrol: Var)
Dört stil arasında ön plana çıkartılan ve halk içerisinde de “olması gerektiği” gibi idealize edilen stil olarak göze çarpar demokratik ebeveynlik stili. Bu stilde sıcaklık vardır ancak aynı zamanda katı olmayan kurallar da vardır. Kurallar çocuğun sınırlarını belirlemek ve onu korumak için belirlenmiştir ancak hiçbir zaman da “Ben bu şekilde söylüyorum ve yapılacak!” şeklinde kendini belli etmek. Demokratik ebeveynlik stiline sahip bireylerin çocukları özgür, inisiyatif alabilen bireylerdir. Ebeveynler bahçenin çitlerini çeker ve bahçenin içerisinde çocuklarını özgür bırakır. Çocuklar sürekli kontrol ve mercek altında değildir. Ayrıca, çocuklarının taleplerini işitirler, geri dönütler de verirler. “Olmaz, sus artık!” gibi geçiştirmeler yerine neden olmayacağını çocuklarına aktarırlar.

Umut 7 Yaşında!
Biliyorsunuz 2017 yılında Parents dergisi köşemde Umut bebek doğdu ve her ay Umut bebeğin bir yaşı olarak düşünüyoruz ve o yaşın özelliklerini aktarıyorum.  Ağustos ayında ise sizlerle bir oyun oynayacağız. Umut Temmuz sayısında 6 yaşına geldi.  0-6 yaş çocukların gelişimi son derece önemli. Sizin çocuğunuzla 0-6 yaş döneminde oynadığınız ve gelişimine katkı sağladığını düşündüğünüz oyun / oyunlar neydi?  Önümüzdeki sayıda köşemde sizle yer almak isterseniz sosyal medyada #umutbuyuyor etiketi ile kendi Umut Oyununuzu yazar mısınız? Başkalarına da umut olsun diye…

Yorum Yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir