DİYABET VE HAMİLELİK

Hamilelikte diyabetin tanısındaki en önemli nokta, diyabetin hamilelik esnasında mı ortaya çıktığının yoksa anne adayının hamileliğinden önce de mi diyabetli olduğunun ayırt edilmesidir.

Diyabet, diğer adıyla şeker hastalığı, pankreasın yeterli miktarda insülin üretememesi ya da insülinin vücut tarafından yeterli olarak kullanılamaması sonucu oluşuyor.Şeker hastalığının görülme sıklığı son yıllarda giderek artıyor. Diyabet hastalarının kanında çok miktarda bulunan glikoz (şeker) damar sertliğine ve kalbe giden kan miktarının azalmasına yol açarken bunun sonucunda kalp krizine veya ani kardiyak ölümlere neden oluyor. Yaklaşık her üç diyabetliden biri ise hastalığının ciddiyetini bilmeden yaşamına devam ediyor. Şeker hastalığının belirtilerini, diyabet hastalarının dikkat etmeleri gereken noktaları ve diyabet ile hamilelik ilişkisini sizler için Acıbadem Hastanesi’nden Diyabet ve İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Yaser Süleymanoğlu ve Kadın Hastalıkları Doğum Uzmanı Doç. Dr. Arda Lembet’e danıştık.

ŞEKER HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
• Çok fazla ve sık acıkma,
• Aşırı tatlı yeme isteği,
• Hızla kilo alma, çok su içme
• Ağız kuruluğu
• Çabuk yorulma
• Ani kilo kaybı
• Tansiyon yüksekliği
• Sık enfeksiyona yakalanma
• Ciltteki kesik ve yaraların zor iyileşmesi
• Sık idrara çıkma
• Ciltte kuruma ve kaşıntı
• Bulanık görme
• El veya ayaklarda uyuşma-karıncalanma hissi.

Bu tür belirtiler fark ediyorsanız, vakit geçirmeden doktorunuza danışın. Diyabet teşhisi konulursa, ilk başta tüm yaşamınız değişecek paniğine kapılabilir ve kendinizi bu hastalığa mahkum hissedebilirsiniz. Ancak aşağıdaki noktalara dikkat ederseniz, hastalığınızı kontrol altına alabilecek ve diyabetle yaşamın o kadar da göz korkutucu olmadığını göreceksiniz. Bütün mesele, diğer konularda olduğu gibi, bu konuda da sağlığınıza gereken özeni ve disiplini göstermekte.

DİYABETLE YAŞAMIN ALTIN KURALLARI
• Beslenme, egzersiz ve ilaç planlarınızı doktorunuzun verdiği ölçülerde birebir
• uygulayın.
• Kan şekerinizi sık sık ölçün.
• Tansiyonunuzu sık sık ölçtürün.
• Her yıl tam bir göz muayenesinden geçin.
• Her üç ayda bir idrar tahlilinizi yaptırın ve keton değerlerinizi ölçtürün.
• Böbrek hasarlarının belirlenmesi için kan ve idrarınızda
• gerekli testleri yaptırın.
• Kan yağlarınızı ölçtürün.
• Her altı ayda bir, kalp-damar hastalıkları için muayene olun.
• Sinir hasarlarına ait yakınmalarınız varsa, bu durumu doktorunuza bildirin.
• Ayaklarınızı ve cildinizi her gün kontrol edin. Bir sorun varsa, dermatoloğa başvurun.
• Sigara kullanmayın, alkolden kesinlikle uzak durun.
• Diyabetin uzun dönemde yol açtığı hastalıklar konusunda mümkün olduğunca fazla bilgi edinin.

DİYABETLİ KADIN ÇOCUK DOĞURABİLİR Mİ?
Her kadın gibi, diyabet hastası olan kadınların da çocuk sahibi olmak istemesi en doğal hakkı.Gerek hamilelik öncesi diyabeti olan, gerekse hamilelik döneminde diyabet sorunuyla karşı karşıya kalanlar bazı sorulara cevap arıyor. “Sağlıklı bir hamilelik dönemi geçirmem mümkün mü?” “Bebeğim hastalıklı doğar mı?” “Diyabet, bebeğime geçer mi?”… gibi. Sakın endişelenmeyin; diyabetle yaşamayı bilen ve kontrollerini düzenli yaptıran diyabet hastalarının sağlıklı bir bebek sahibi olmaması için hiçbir neden yok. Ancak diyabet hastası hamilelerin, sağlıklı bir hamilelik dönemi geçirmesi ve sağlıklı bir bebeğe sahip olması için, hamileliğin öncesinden başlayarak uzman kontrolünde olmaları gerekiyor. Bunun yanı sıra, hamile kalmadan önce ve hamilelik döneminde bilinmesi, dikkat edilmesi gereken bazı noktalar var.

ANNEYE VE BEBEĞE ETKİLERİ
Hamilelik döneminde diyabet hastalığının görülme sıklığı, yüzde 5-9 arasındadır. Diyabet, başlangıcından doğuma, kadar anne ve çocuk organizmasını olumsuz yönden etkilediği gibi, hamilelik de diyabetik anne metabolizmasına ve çocuk gelişmesine olumsuz yönden etki yapar. Kimi anne adayları, hamile kalmadan önce diyabet hastası iken, kimileri diyabetle hamileliklerinde tanışırlar.
Hamilelik döneminde hamileliğin fizyolojisi gereği, bebeğin gelişimi için bazı, hormonlar normalden daha fazla salgılanır. Hamilelikte artan hamilelik hormonları ise (Beta HCG ve HPL) diyabetin oluşmasında rol oynar. Bu açıdan özellikle diyabeti olan anne adaylarının, diyabet doktoru ve kadın hastalıkları uzmanına başvurmaları önem taşır.
Diyabetli hamilelerde düşük riski artar; ölü doğum sık görülür; son dönem hamilelik tansiyonu, plasenta yırtığı ve ani kanamalar olasılığı artar. Zor doğum ya da sezaryenle doğum riski yükselir. Hamilelik sırasında sık sık idrar yolu iltihabı görülür. Yükselen kan şekeri doğrudan çocuğa plasenta yoluyla geçer. Bu durumda çocuğun pankreası sürekli uyarılarak, çocuğun kilosunda hızlı artış oluşur. İri bebek doğumuna sebep olan bu durum, aslında, Tip II Diyabet tohumlarının atıldığının belirtisidir. Bu çocukların beslenmesine ve egzersizine özen gösterilmezse, aşırı şişman ve şeker hastası olurlar. Diyabet, anne karnındaki bebeği birçok açıdan etkilese de, bulaşıcı değildir ve bebeğe geçme olasılığı yoktur.

KİMLER RİSK ALTINDA?
Hamilelik döneminde hormonların artışı tüm hamilelerde görülür. Ancak hamilelik diyabeti sadece bazı kadınlarda rastlanır. Risk gruplarını şöyle sıralayabiliriz:
• 1. derece akrabalarında diyabet öyküsü olanlar,
• Kilolu veya şişman olanlar,
• Daha önce 4 kilogram ve üzerinde bebek doğuranlar,
• Daha önce ölü doğum ve düşük yapmış olanlar,
• Daha önceki hamileliklerinde “gestasyonel diyabet” geçirmiş olanlar,
• Hipertansiyonu (yüksek tansiyon) olanlar ve kan yağları yüksek olanlar,
• Yaşı 30 ve üzerinde olanlar,
• Daha önce “gizli şeker” olduğu söylenmiş olanlar,
• Polikistik over sorunu olanlar.

TANI
Hamilelik döneminde şeker tanısı koymak zor değildir. Bunun için yapılması gereken, hamileliğin 24. ve 28. haftaları arasında 50 gram glikoz ile tarama testi yaptırmaktır. Testte, günün herhangi bir saatinde, suda eritilen 50 gram şeker alındıktan 1 saat sonraki kan şekeri değerine bakılır. Glikoz yüklemesinden 1 saat sonraki kan şekeri 135mg/dl altında ise, tarama testi negatif olarak değerlendirilir ve hamilede gestasyonal diyabet olasılığından düşüncesinden uzaklaşılır. Ancak daha önceden bahsedilen risk faktörlerinin varlığında (önceki hamilelikte hamilelik diyabeti, iri bebek, ileri anne yaşı, diğer aile bireylerinin diyabetli olması) 50 gram şeker yükleme testi erken dönem hamilelikte yapılmalı ve sonrasında, 24-28. hafta arasında tekrarlanmalıdır. Kan şekeri 135mg/dl üzerinde ise, hamileye 100 gr glikoz ile 3 saatlik ikinci bir şeker yüklemesi yapmak gerekir. Hamileliklerinde gestasyonel diyabet tanısı konmuş annelere, loğusa dönemi bitiminde, 75 gram glikozla şeker yükleme testi uygulanır.

TEDAVİ
Hamilelik döneminde diyabet sorunu yaşayan kadınların sürekli uzman kontrolü altında tutulmaları gerekiyor. Hatta diyabeti olan kadınlar, hamile kalmadan birkaç ay önce izlenmeye başlanmalı ve tedavi programına alınmalılar. Hamileliği sırasında ortaya çıkan diyabet ortaya çıkan hamileliklerde ise, başlangıçta hamile izlenir ve kişiye özel egzersiz ile özel beslenme planı uygulanır. Bir-iki hafta izlemeye rağmen kontrol sağlanamayan durumlarda, kan şekerini ideal hale getirebilmek için ensülin tedavisine başlanmalıdır. Bu dönemde anne adayı, mutlaka kan şekeri ölçüm cihazı almalı, kan şekerini her öğünden önce, öğünlerden 2 saat sonra ve yatarken olmak üzere günde 7 defa ölçmelidir.
Bu konuda yapılan bir araştırma ensülin kullanımın olası komplikasyonları önlemede ne kadar etkin bir rol oynadığını ortaya koyuyor. Buna göre; hamileliğin 24-34. haftaları arasında bulunan ve diyabeti olan ve kan şekeri kontrol altında tutulan 1000 hamile kadında, rutin takip edilenlere göre daha az doğum komplikasyonu görülmüş.

DİYABET KALICI OLABİLİR Mİ?
Doğumdan 6-12 hafta sonra şeker yükleme testi tekrar yaptırılır. Test sonucu değerler normal ise, bu testi 3 yılda bir yaptırmak yeterlidir. Bu test normal çıksa da, annenin sonraki hamileliklerinde veya hayatının ileriki dönemlerinde şeker hastalığına yakalanma riski, diğer insanlara göre yüzde 30-50 daha fazladır. Bu nedenle gestasyonel diyabeti olanlar, doğumdan sonraki yıllarda, da beslenmelerine dikkat ederek düzenli egzersiz yapmalı, kilo almamalı ve bir sonraki hamileliklerinden önce de şeker yükleme testini tekrarlamalıdırlar.