Büyüme hızı normal mi?

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Murat Aydın, çocukların boy ve kilo artışının düzenli olarak takip edilmesi gerektiğini belirterek sağlıklı büyüme için spor, uyku ve beslenmenin önemine dikkat çekiyor.

Çocukları, bebeklik döneminde en hızlı, daha sonra giderek azalan hızlarda ama ergenliğin sonuna kadar sürekli büyüyen fidanlar olarak düşünmeliyiz. Çocukların yaşa göre büyüme ortalamaları: Doğumda ortalama boy 50 cm kadardır. İlk yıl 25 cm, ikinci yıl 12-14 cm, üçüncü ve dördüncü yılarda 8-12 cm boy kazanır. Dört-beş yaşından sonra büyüme hızı nispeten sabit hızda ilerler ve yılda 5-8 cm boy uzar. Ergenlik döneminde ise artan seks hormonlarının etkisiyle büyüme tekrar hız kazanır. Ergenlik dönemi boyunca kızlar toplam 20-25 cm erkekler 25-30 cm uzar.

Yetersiz beslenen ve sık hastalanan çocukların büyüme hızı düşebilir
Büyüme, sağlıklı olmanın en önemli göstergelerinden biridir. İştahsız olup beslenme sorunları yaşayan, kronik hastalıkları olan ya da sık hastalanan çocuklarda büyüme hızı kötü yönde etkilenir. Alınan enerjinin büyük bölümü mevcut hastalıklarla mücadelede kullanılır ve çocuğun boyu  yaşıtlarından geri kalmaya başlar. Çocuklar bulundukları yaşa uygun büyüme hızı gösteremeyebilirler. Yeterli büyüme için yeterli beslenme gerekir. İştahsız çocukların büyümesi yavaş olur. Boyları giderek yaşıtlarından kısa kalmaya başlar, ergenlikleri gecikir. Geciken ergenlik o yaşlarda boylarının daha da kısa kalmasına yol açar. Yapısal boy kısalığı dediğimiz bu durum geçicidir. İlkokul yada ortaokulda kısa olup sonradan boy atan çocuklar bu gruptadır. Son boyları genellikle normaldir. Çölyak hastalığı, kistik fibrozis gibi barsaktan besin emilimini etkileyen hastalıklarda, ağır iştahsızlık durumlarında ise büyüme kalıcı olarak kötü yönde etkilenir.

Kardeşler ve kuzenler arasında boy kıyaslaması yapılmamalı
Doğum ağırlığı da büyümeyi etkileyen faktörler arasındadır. Doğum ağırlığı düşük olan çocukların yaklaşık %15-20’si yeterli yakalama büyümesi gösteremiyor ve boyları hep normalin alt limitleri arasında seyrediyor. Burada genler çok önemli. Saç rengimiz, yüzümüz, ellerimiz anne ve babamıza nasıl benzerse, boyumuz da anne ve babamızdan aldığımız genlerden etkilenir. Anne ve baba uzunsa çocuklarının da uzun, kısa ise çocuklarının da kısa olmasını bekleriz. Tek yumurta ikizleri dışında her birimiz ayrı genler taşıdığımız için kız kardeşler ya da  erkek kardeşler genellikle aynı boyda değillerdir. Erkek kardeşler, kız kardeşler ve kuzenlerin arasında boy kıyaslaması yapılmamalıdır. Aralarında 12-15 cm kadar fark olabilir.

Büyüme hızını düzenli olarak takip edin
Büyümeyi izlemenin en kolay yolu doğumdan sonra düzenli olarak aile hekimlerine kontrole gitmektir. Aile hekimleri bebeklikten itibaren çocukların boy ve ağırlıklarını ölçerler ve standart tablolarda işaretleyerek büyüme hızını izlerler. Çocuk, anne ve baba boyuna göre hesaplanan hedef boy çizgisinde büyüyorsa sorun yoktur. Eğer boyu bulunduğu çizgiden uzaklaşıyorsa ya da standart çizginin dışında ise mutlaka altta yatan bir neden var mı diye araştırılmalıdır.

Sağlıklı büyüme için yeterli uyku, dengeli beslenme ve spor şart
Evde pişirilen tencere yemekleri sağlıklı beslenmek için yeterlidir. Her  gün bir bardak süt içilmesi, haftada 3-4 gün yumurta tüketilmesi, meyve yenilmesi sağlanmalıdır. Büyüme hormonu geceleri, özellikle sabaha karşı salınır. “Uyusun da büyüsün” tabiri doğrudur. Erken yatılması ve iyi bir uyku büyüme hormonu salınımını artırır. Egzersiz ve spor yapılması büyümeyi olumlu yönde tetikleyen üçüncü faktördür. Kasların çalışması kemikler üzerinde uyarı etkisi yapar. Halter sporu gibi ağırlık kaldırma dışında hemen her spor büyümeyi olumlu yönde etkiler. Vücudun gelişmesi için çocuklar ağır antrenman gerektirmeyen sporları yapmaya teşvik edilmelidir.

Büyüme sonlanma yaşı her çocukta farklı
Kızlar erkeklere göre daha erken yaşta ergenliğe girerler ve büyümeleri erkeklere göre daha erken yaşta sonlanır. Ancak hem kızlar için hem de erkekler için büyümenin sonlandığı kesin bir yaş yoktur. Büyüme plakları her çocukta farklı zamanlarda kapanır. Erken gelişen bir kız çocuğunda büyüme 13 yaşında durabileceği gibi, bir diğeri 15-17 yaşına kadar uzayabilir. Benzer durum erkek çocuklar için de geçerlidir. Kızların adet görmesi büyümenin durduğunu gösteren bir kilometre taşı değildir. Genel olarak bu gözlem doğrudur; adet genellikle ergenliğin son döneminde olur ve bu dönemde büyüme plakları kapanmak üzeredir. Ama büyüme plakları henüz kapanmayan çocuklarda adetten sonra 4-6cm uzama görülebilir.

Büyüme hormonu eksikliği olan çocuklarda hormon tedavileri çare olabilir
Boy kısalıklarının en sık nedenleri beslenme bozuklukları, kronik hastalıklar ve genetik faktörlerdir. Büyüme hormonu eksikliği saptanan çocuklarda ise büyüme hormonu tedavisi etkilidir ve boyu uzatır.  Büyüme hormonu sentetik olarak üretilebilmektedir ve büyüme hormonu eksik olan çocuklarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

İlgili Yazılar

• 

  Yaz aylarında tüp bebek tedavisine dikkat
  Yaz aylarında tüp bebek tedavisine dikkat
• 

  Erken fark edilmeli ve müdahale edilmeli!
  Erken fark edilmeli ve müdahale edilmeli!
• 

  Menenjite karşı 5 etkili önlem!
  Menenjite karşı 5 etkili önlem!
• 

  ‘İdeal baba’ nasıl olmalı?
  ‘İdeal baba’ nasıl olmalı?