Yaratıcı gücüne yön verin

Çocuklar doğaları gereği ortalığı çizmeye, dans etmeye ve şarkı söylemeye bayılır. Bu yazı ile sizlere çocuklarınızın her yaş düzeyindeki öğrenme süreçlerinde yaratıcılık kapasitelerini nasıl besleyebileceğinizi sizlere göstereceğiz.

Okulöncesi döneminin ilk yılı boyunca, 3 yaşındaki oğlumuz her sabahını çizimler yaparak geçirdi. Diğer çocuklar harfleri izlemek ve sayı sayma içeren şarkılar söylemek gibi akademik görünen faaliyetler içerisindeyken, bizimkinin aklı fikri renkli kuru boya kalemlerindeydi.

Aradan 1 yıl geçti; oğlumuzun artık faaliyetleri dallandı budaklandı! Bir baktık ki yapbozları tamamlamaya, abaküs boncuklarını saymaya, adını bile yazmaya dalmış! Uyku zamanı ona okuduğumuz çarpıcı görselli masal kitaplarından bu çocuğun nasıl olup da yeni ve karışık faaliyetlere dalış yaptığını anlamak amacıyla Google hazretlerine arama yapar ve makale / araştırma yapar olduk.  Merak içindeydik: Sahi, bu çocuk ne zaman bu kadar şeyi öğrenme fırsatı buldu?

Aslında bize öyle geliyor ki çizim yaparken bu bahsettiğimiz etkinlikleri çocuğumuz öğrenir oldu. Sanatsal faaliyetlerde beynin rolü üzerine ihtisas yapmış olan ve San Jose’de (Kaliforniya) nörobilim üzerine eğitim danışmanlığı yapan Doç. Dr. Kenneth Wesson, çizim yapmanın çocukların özgüvenlerini güçlendirmelerine, motor becerilerini geliştirmelerine, okumaya hazır hale gelmelerine ve eleştirel düşünce becerilerini harekete geçirmeye yardımcı olduğunu bizlere aktardı.

Sanat faaliyetleri geleneksel olarak eğlence etkinlikleri kategorisinde değerlendiriliyor olsa da, artık eğitim programlarının merkezinde yer alıyor.  Ve eklememiz gerekiyor ki sanat faaliyetleri, görsel faaliyetlerden ibaret değil!  Örneğin müzik, matematik ve okuma etkinliklerini destekleyici olabiliyor. Dans etmek fiziksel sağlık için güçlü bir altyapıya katkıda bulunuyor ve çocuklarda öz farkındalığı destekliyor, drama etkinlikleri onlardaki kelime haznesini besliyor. Ayrıca sanat, çocukların duygusal ve toplumsal yaşamlarına da olumlu etki ediyor. Brookville, New York’taki Long Island Üniversitesi’ndeki  Müfredat ve Öğretim Departmanı’ndan Prof. Joseph M. Piro, “sanat etkinliklerinin çocukların hayal kırıklığına uğramaksızın risk almalarına yardımcı olduğunu ve onlarda özgüveni güçlendirdiğini” aktarıyor.

Ev ekonomilerimizdeki daralan bütçeler sözgelimi piyano derslerini biz ebeveynleri bir daha düşünmeye sevk etse de, sanatsal etkinlik eğitimleri formal olmak zorunda değil. “Ders aldıracağız” diye tonla para saçmak zorunda da değiliz. Evinizde ve yakın çevrenizde mevcut nesneleri / araçları kullanarak çocuklarınızı dans, müzik ve drama gibi sanatsal etkinliklerle buluşturabilirsiniz.  Alanlarında yetkin araştırmacılarla, sanat uzmanlarıyla ve ders veren sanatçılarla bu tür faaliyetlerin başarılı örneklerini konuştuk ve sizin için bir araya getirdik.

Dans etmek

Kalamazoo, Michigan’daki Wellspring / Cory Terry & Dancersadlı kurumunun yöneticisi olan Maria Suszynski bizlere dans etmenin çocuklarda gücü, kıvraklığı ve esnekliği güçlendirdiğini anlatıyor. Ayrıca, çocuklarda özgüveni ve problem çözme yetilerini beslediğini, onlara takım çalışması bilincini aşıladığını aktarıyor.

Yürüme çağı çocukları: Zıpla dur.

Uygun bir ortamda mısınız? Keyifli ritimleri olan bir müzik açın, bırakın çocuğunuzun eteklerinde ziller çalsın! Hareketin her açısını keşfedin – hoplamak, yüksek ve alçak atlamak, hızlı ve yavaş kıpırdamak. Basit bir sırayı izlemesi çocuğunuzun kısa dönem hafızasını çalıştırmasında ona yardımcı olur ve böylece kendi vücuduna dair farkındalığını tetikler.

Okul öncesi çocukları: Ayakkabı kutusu oyunu

Çocuğunuzu her türden ayakkabının satıldığı bir ayakkabı mağazasında olduğu düşüncesine sürükleyin. Dükkânda neler var neler. Yerçekimine meydan okuyan çizmeler, buz patenleri, sünger tabanlı ayakkabılar ya da kanatlı sandaletler… Her biri, çocuğunuzun dans figürleri için ayrı fırsatlar sunmaya aday. Glassboro, New Jersey’deki Rowan Üniversitesi’nde Sağlık ve Egzersiz Bilimlerinde Doç. Dr. Theresa Purcell Cone, bu hayal etme oyunun çocuklardaki hayal gücünün sınırlarını cömertçe esnettiğini ve onları dünyayı farklı açılardan görmeye teşvik ettiğini bizlere aktardı.

Görsel Sanatlar

Çocuklar çok uzun zamanlardan beri parmaklarıyla ortalığı boyuyorlar ve ellerine ne geçirdilerse onlarla karalıyorlar. Ancak son yıllardaki araştırmalar, bu birbirinden bağımsız görünen karalama / çizme etkinliklerinin çocukların gelişimlerinde şelale etkisini beslediğini ortaya koyuyor. Dr. Wesson, bir araştırmasında görsel sanat etkinliklerinin karar vermeyi, hareket planlamayı, fiziksel hareketi ve hafızayı denetleyen parçalar da dâhil olmak üzere çocuk beynindeki birçok kısmı etkilediğini buldu. Ayrıntılara karşı dikkat,  okuma becerilerinin kurulması ve güçlendirilmesinde de kritik önemde rol oynamaktadır.

Yürüme Çağı Çocukları: Puding Boyama

Bir yığın vanilya pudingini birkaç küçük kâseye boşaltın ve her birine ayrı gıda boyası ekleyin. Çocuğunuzu yapacağı etkinlik ve ortaya çıkacak karışıklık öncesi için giydirin. Plastik örtülerle önceden kapladığınız bir yüzeyde “boyama” faaliyetini yapabileceğini ona bildirin. Darien, Connecticut’ta bir sanat stüdyosu olan Paper Scissors Oranges’ın kurucusu olan Susanna Carillo, “bu evredeki çocuklar için sanat birçok duyguya hitap edebilmeli.” düşüncesini bizimle paylaşıyor. Aynı zamanda böyle bir etkinlik, çocuklarınızın kırmızı + mavi = mor gibi renk karışımları sonrası çıkan renkleri keşfetmeleri için de eşi bulunmaz bir fırsat.

Okulöncesi çocuklar: Makarna mozaikler

Kuru makarnayı bir kâsede gıda boyası ya da sıvı suluboya ile karıştırın. Karışımı bir tepsiye kuruması için yayın, daha sonra da çocuğunuza kurumuş malzemeyi fotoğraf çerçevesi yapmada kullanmaları için bir mukavva veya kartına yapıştırmasını önerin.  Motor becerilerini vurgulamanın ve “her şeyden sanat mümkündür” düşüncesini çocuğunuza gösterebilmenin yanında, bu tür projeler çocukların odaklanma becerilerini oluşturmalarına, korumalarına ve de bir projeyi başarıyla belli bir zaman aralığında tamamlamalarında – üstelik eğlenceli bir yöntem uygulayarak- yardımcı oluyor.  Bu tür pratikler küçük çocukların okul çağında sıklıkla ihtiyaç duyacakları matematik, okuma ve karışık problem çözme becerilerine hazırlanmasında eşi bulunmaz fırsatlardır.

 

Okul Çağı Çocuklar: Hayat boyutunda oto-portreler

Çocuğunuzun tüm figürünü çıkarabilmek için büyük boyutlarda bir el işi kâğıdının üzerine onu yatırın. Daha sonra bu figürün içindeki ayrıntıları keşfetmesi ve pekiştirebilmesi için iskeletini, iç organlarını, yüzünü, saçlarını, elbiselerini ve çizmeyi seçtiği neler varsa onları çizmesini çocuğunuzdan isteyin. Çocuğunuz bu çizim etkinliğini yerine getirirken, okuduğunu anlamada anahtar bir beceri olan ayrıntıları gözlemleyebilme ve farkına varabilme yetilerini geliştirebileceği aynada kendini izleme yöntemine başvuracaktır. Etkinlik sona erdiğinde çocuğunuzun etkinlik çıktısını yatak odasında uygun bir yere asmayı unutmayın.

Drama Etkinliği

Kendinizden başka birisi olduğunuz rolü yapmak ilk bakışta biz yetişkinlere bir oyun geliyor. Ama bu etkinlik esasen ciddi bir beyin gücü etkinliğidir. İnsan Gelişimi ve psikolojisinde bağımsız bir araştırmacı olan Wendy Mages, şöyle bir saptamada bulunuyor: “ Drama etkinliği çocukların dil hâkimiyetini, kelime haznesi gelişimini ve hikâye anlatma becerilerini geliştiriyor.”

Yürüme çağı çocukları: Bir gezintiye çıkın.

Alın elinize bir fotoğraf albümünü ve çocuğunuzun bir tecrübeyi sözlere aktarmasında yardımcı olun. Hikâyeyle baş başa birlikte giderek çocuğunuzun hikâyedeki akışı zengin ayrıntılarla harmanlamasını, mesela fotoğraftaki elmanın nasıl koktuğunu ve tadının nasıl olduğunu size dramatize etmesini isteyin. Kelimelerin çocukların beyninde nelere karşılık gelebildiğini anlamaya çalışmak ve onların ifade becerilerini tetiklemek okuma-yazma evresine adım adım yaklaşan çocuklar için kritik önem taşıyan bir beceridir.

Okul öncesi çocuklar: Nesnelerin kimliğini teşhis edin.

Evinizde kolayca bulunabilecek nesneleri bir araya getirin ve bir çantaya koyun. Evdeki her bir kişinin de sırası gelecek biçimde bir nesneyi seçin ve “Bu elimdeki şeyin başka ne olabileceğini hayal edebiliyorsun?” gibi bir soru sorun. Böylesi bir soru çocuğunuzun nesnelere dair yeni ve yaratıcı kullanım seçeneklerini düşünmesinde onu teşvik edici olacaktır. Mesela bir süzgeç bir şapka ya da yüz maskesi neden olmasın?  Alternatif kullanımların görselleri üzerinden çocuğunuzun kendi başına düşünebilmesine ve alternatif kullanım örnekleri keşfetmesine destek olabilirsiniz.

Okul çağı çocukları: Kitaplara hayat verin.

Çocuğunuz drama etkinliğini yerine getiriyorken ona onun gözde kitabından pasajlar okuyun. Ona farklı kelimelerle tekerlemeler oluşturmasında yardımcı olun ya da dilimizde kullanımı yaygın olan tekerlemeleri ya da kısa şiirleri onun da öğrenmesini sağlayın.  Bundan başka çocuğunuzun okuduğu bir hikâyeden mesela 2 ayrı karakteri bir araya getirin ve hikâyeyi orijinalinden farklı sonlarla nasıl bitirebileceğini çocuğunuza sorun. Bir çekirdek aile iseniz çocuğunuzun sahnede drama yaptığı duygusunu tecrübe edebilmesi için onun tam karşısına ailenin diğer üyeleri olarak geçip yanlarınıza dolgu malzemeden yapılma oyuncakları seyirciler olarak sıralayabilirsiniz.

Müzik

Ritim, nota değerleri ya da makamlar gibi müzik kavramlarının matematikle yakın ilgisi bulunmaktadır. Ancak araştırmalar müziğin okumaya da katkıda bulunabileceğini ortaya koyuyor. Bir araştırma, 3 yıl boyunca haftada 2 defa müzik eğitimi almış çocukların müzik dersleri almayan çocuklardan daha iyi yazılı ve test performansı sergilediğini gösterdi.

Yürüme çağı çocukları: Müziğin coşku verici gücünden faydalanın.

Şarkı sözlerini ezberleyemeyecek kadar küçük çocuklar bile bir şarkı söylediğinizde sizi tekrarlamaya çaba gösterir. Sözgelimi “ Ali Baba’nın bir çiftliği var” şarkısında Ali Baba yerine kızınıza ya da oğlunuza yer vererek onun şarkıyı tekrar etmesini isteyin. New York City’de Education Through Musicadlı bir kar amacı gütmeyen kuruluşun üst düzey yöneticisi olan Katherine Damkohler, bu tür bir müzik etkinliğinin çocuklarda güçlü hafıza ve dinleme becerileri oluşturmada çok faydalı olduğunu düşünüyor.

Okul öncesi çocuklar: Bir müzik grubu kurun

Evinizdeki malzemelerden çocuğunuzun müzik aletleri icat etmesinde ona yardımcı olmayı denemeye ne dersiniz? Örneğin plastik kapların içine pirinç doldurarak bir maraka yapın. Ya da cam şişelerin içine farklı seviyelere kadar su doldurun ve her birine bir metal çubukla nazikçe vurarak ksilofon oluşturun. Böyle etkinlikler çocuğunuza geri dönüşüm ve fizik gibi konularda öğrenme kolaylığı sağlar. Mesela ksilofon tecrübesi, çocuğunuza farklı seviyelerdeki suyun şişe içerisinde farklı notalar ürettiğini kendi gözleriyle görmesini sağlayacak. Ayrıca müzik oluşturmak için olmayan bir müzik aleti icat etmek çocuklarda eleştirel düşünme yetisini harekete geçirir.

Okul çağı çocukları: Müziğe ayak uydurma zamanı

Dolly Parton ve Duke Ellington, ebeveynlere “Çocuğunuzun eşliğinde ona bir müzisyenden bir şarkı / eser çalın, daha sonra başka bir müzisyenden başka bir şarkı / eser çalın.” önerisinde bulunuyor. Bu etkinlikte çocuğunuzdan iki eser arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları anlatmasını talep edin.  Fark ettiği şeylerle ilgili ihtiyaç duyduğu kavramları ona tedarik etmeyi unutmayın. Mesela hızlı – yavaş tempo, yüksek – alçak perde, müzik aletlerinin adları, müziğin ait olduğu dönem gibi ayrıntıları çocuğunuzla tanıştırabilirsiniz. Çocuğunuzun sesleri ayırt edebilme becerisini geliştirmesi onun dil ve dinleme becerilerini güçlendirebilir.

 

İlgili Yazılar

• 

  Her çocuğun en doğal hakkı: Aşı
  Her çocuğun en doğal hakkı: Aşı
• 

  Hamilelik döneminde sağlıklı beslenin
  Hamilelik döneminde sağlıklı beslenin
• 

  Çocuğunuz otizm olabilir
  Çocuğunuz otizm olabilir
• 

  Ateşli havaleyi tetikleyebilir!
  Ateşli havaleyi tetikleyebilir!