5 yaşından büyükse ve bazı sesleri çıkartamıyorsa…

Çocuğunuz kelimeleri tam söyleyebiliyor mu? Yaşına göre hangi kelimelerin harflerinde değişiklik yapması normal hangilerinde değil? Çocuğun 5-6 yaşlarına kadar hemen hemen bütün konuşma seslerini öğrendiğine dikkat çeken uzmanlar, yaşın ilerlemesiyle birlikte bazı sesleri çıkaramamanın önemli bir işaret olduğunu belirtiyor. Biz de detayları Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı Gözde Malkoç’a sorduk.

Kişisel sesleri gerçekleştirmesi ile başlar
Çocukların konuşma seslerini öğrenme süreci bebeklik döneminde başlar. Bu dönemden itibaren gelişimi dikkatle takip edilmeli. Öncelikle ses bilgisi, dil gelişimi sürecinin en başından bebeğin sese yanıt vermesi, gelen sesleri model alması ve kendi kişisel sesleri gerçekleştirmesi ile başlar. Çocuklar bebeklik döneminde öncelikle ünlü sesleri çıkartır ve bütün konuşma seslerinin 5-6 yaşlarına kadar öğrenir.

Tipik gelişen çocuklar, 5-6 yaşlarında hemen hemen bütün konuşma seslerini öğrenmiş olurlar
Bebeklik döneminde çıkarılan bu ünlü sesler ağlama, bağırma, neşe durumlarını yansıtmak için kullanılan seslemelerdir. Ünlü seslere, daha sonra /b, k/ gibi sesler eklenir. /b/ sesinde iki dudağın kapanması gibi seslerin davranışları, kullanımları çocuklar tarafından zamanla örtük olarak öğrenilir. Tipik gelişen çocuklar, 5-6 yaşlarında hemen hemen bütün konuşma seslerini öğrenmiş olurlar. Seslerin öğrenilmesi ve söylenebilmesi tabi ki katı bir sıraya bağlı değildir.

Duyduğu ve ayırt ettiği sesleri öncelikli olarak kullanmaya başlar
Çocuğa basit gelen, kolay çıkartabildiğinden başlayarak gelişim seyreder. Başlangıçta, b, p dudak seslerini daha kolay ayırt ederken k, g, t, d gibi sesleri ayırt edemeyebilir. Çocuk anadilinde olan, duyduğu ve ayırt ettiği sesleri öncelikli olarak kullanmaya başlar.

Çıkartılan sesler yer değiştirir
Henüz edinmemiş olduğu sesler ise çıkartılan seslerle yer değiştirir. Çocuk, k sesini çıkartamıyorsa kapı yerine tapı diyebilir, kapı örneğinde olduğu gibi sözcük başı pozisyonda k sesini çıkartamıyorken sözcük sonu pozisyonda aynı sesi kaşık yerine taşık şeklinde çıkardığı da görülebilir. Sesbilgisel gelişim, k sesi gibi sesbirimler, ‘bak’ gibi sesbirimlerden oluşan heceler sesbirimlerin dizilişine özgü kurallarla birlikte vurgu tonlamaların edinilmesini de içerir.

Erken müdahale önemli
Çocuğun 5-6 yaşlarına kadar hemen hemen bütün konuşma seslerini öğrendiğine dikkat çeken 5 yaşından büyük çocuklarda bazı sesleri çıkaramamanın önemli bir işaret olduğunu belirterek  “Çocuğun ilerleyen dönemde bazı sesleri çıkaramaması ebeveynleri de tedirgin ediyor. Ebeveynler, ‘Çocuğum hala bebek gibi konuşuyor’, ‘Çocuğun bazı harfleri söyleyemiyor’ veya ‘çocuğum peltek konuşuyor’ şeklinde çocuklarının konuşmasına yönelik endişe yaşayabiliyor. İşte bu  şikayetler, sesbilgisel gelişim ile açıklanabilir. ‘’Çocuğun konuşmasına yönelik endişeler varsa bir uzmana başvurulması erken müdahalede büyük önem taşımaktadır.” uyarısında bulundu.

Okuma yapmak istemeyebilir
Bebeksi  konuşma, konuşma sesini öğrenen bir çocuk için uygun davranış değildir. Çocuk erken dönemde konuşmasının kabul edilmesinden bir rahatsızlık duymasa da ilerleyen dönemlerde ben neden söyleyemiyorum şeklinde konuşmasından sitem edebilir. Örneğin sıklıkla r sesini çıkaramamaktan dolayı her yaştan kişi kliniğe başvurmaktadır. Birey arıya ‘ben buna ayı demek istiyorum artık’ şeklinde ifadeler kullanabiliyor. Konuşmasına karşı  biraz daha hassas olan kişiler, ilerleyen dönemlerde arkadaşlarıyla konuşurken o sesin olduğu kelimeleri kullanmaktan kaçınabilir ya da  sınıfta okuma yapmak istemeyebilir.

Konuşma okul başarısını olumsuz etkiliyor
Çocuklarda dil becerileri yaşla birlikte gelişiyor. Uzun ve karmaşık cümle yapılarını kullanan çocuklarda, çıkartılamayan seslerin olması konuşma anlaşılırlığını epey düşürecektir. Aynı zamanda çıkarılamayan seslerin fazla olması okul çağı dönemde okuma ve yazma becerilerini olumsuz etkileyecektir. Bahsedilen bu nedenlerden dolayı çocuğun sesbilgisel farkındalığı ve seslerin çıkartılmasına engel olan anatomik yapılar uzman bir dil konuşma terapisti tarafından değerlendirilmelidir. Gerekli görüldüğünde

İlgili Yazılar

• 

  Tuvalet eğitimi için 6 önemli kural
  Tuvalet eğitimi için 6 önemli kural
• 

  Çocuklar neden sık hastalanır?
  Çocuklar neden sık hastalanır?
• 

  Ödül-ceza ile öğrenme kalıcı olmuyor
  Ödül-ceza ile öğrenme kalıcı olmuyor
• 

  Mutlu hissetmenin yöntemleri
  Mutlu hissetmenin yöntemleri