Çocukta zaman kavramını nasıl geliştirilir?

Hazırlayan: Gülçin Karadeniz

Yapılan araştırmalar çocukta zaman algısının soyut bir kavram olmasından dolayı kendiliğinden kazanılmadığını iyi düzenlenmiş bir öğretimle kazandırılabileceğini ortaya konmuştur. Biz de siz ebeveynlere bu kavramın gelişimi ve nasıl destekleyebileceğiniz konusunda bilgi vermek istiyoruz.

Zaman kavramı algısı, hem zihinsel hem de sosyal bir olgudur. Zihinseldir, çünkü insanın bir biyolojik saati vardır ve de yaşadığı her olayı kayıt altına aldığı bir zihin saati vardır. Bunun sonucu olarak; bir olayların hangi sırayla/öncelikle yaşandığını hatırlar. Diğer yandan zaman kavramı algısı sosyal bir olgudur; çünkü insanlar arası ilişkileri düzenlediği için çocukluktan itibaren öğrenilmesi gerekmektedir.

Zaman kavramı; bireyin doğuştan getirdiği bir takım yetileri sosyal etkileşimle geliştirmesi esasına dayanan bir beceri olduğu için öğrenilmesi gerekir. Hatta, soyut bir kavram olduğu için çocuk onu birden bire kavrayamaz zorlanır.

Bu durumun nedenlerinden biri; çocuklarda, zamana ait olmayan kavramların, zamana ait olandan daha önce kazanılmasıdır. Diğeri ise, zaman kavramının, mekân ve nicelik kavramları gibi kendiliğinden ortaya çıkmamasıdır. Birçok araştırmacıya göre bu kavram 4-10 yaşlar arasında ortaya çıkar ve gelişir.

Çocuğun, erken yaşlardan itibaren zaman kavramına ilişkin uyarılar almasının ve zaman kavramını anlamaya bağlamasının onun, bazı olaylar ile günün belirli zamanları arasında bağlantı kurmasını beraberinde getirdiği söylenebilir. Bu yüzden, gelişmiş ülkelerin eğitim-öğretim sistemlerinde çocuklarda zaman algısının gelişimi dikkatli bir biçimde planlanmıştır. Bu ülkelerin müfredatlarında zamana ait üç temel kavram (saat, takvim ve kronolojidir) kategorisinde çalışmalar yürütülmektedir.

PEKİ ZAMAN KAVRAMININ KAZANIMI İÇİN GEREKLİ YETERLİLİKLER NELERDİR?

Doğrusu bu kavramın kazanılmasında çocukların zamanın ölçülebilir olduğunu anlamaları ve ölçme aletlerine olan ilgilerinin olumlu pekiştirilmesi çok önemlidir. Elbette dil gelişimi de bir o kadar önemli rol almaktadır. Yine çocukların iyi bir eğitim almaları ve sosyo-ekonomik-kültürel durumlarının da zamana ilişkin becerilerinin gelişimini etkilediği bilinmektedir.

Çocuklara zaman kavramını matematiksel bir ölçü ile aktarmak yerine günün akış döngüsü aracılığıyla aktarmak daha anlamlı olacaktır. Bu küçük bir çocuk için sabah ve akşam oluşu konusunda farkındalık uyandırma ile başlanırken yaşı ilerledikçe saati bilme, söylenilen zaman biriminin büyüklüğü konusunda fikir sahibi olmaya doğru gitmelidir. Günün (sabah, öğle, akşam vb.), haftanın, yılın akışını bilmesi çocuğun sıralama becerisi kazanması için önemlidir. Dolayısıyla çocukların zaman kavramını öğrenmeleri aslında matematiksel kavramları öğrenmede önemli bir zemin oluşturmaktadır. Ayrıca, erken yaşlarda kazanılan bu farkındalık, bireyin yetişkinlik döneminde zamanı yönetimi konusundaki becerilerinde de etkili olacaktır.

Çocuklara her yeni kavram gibi zaman kavramını öğretirken de sık tekrarlanmalı ve günlük hayatın içinden örneklerle birleştirilmelidir. “Sabah” dilimini anlatırken küçük yaştaki çocuk için kahvaltı yapılan zaman olduğu da söylenmelidir. Böylece çocuk bildiği bir kavrama bilmediği yeni bir kavramı ekleyerek daha kolay öğrenir. Aralık ayı havalar çabuk karardığı için çocukların dikkatini bu konuya çekmeniz için iyi bir fırsat olacaktır. “Önce, sonra,..” gibi kavramlarında zaman kavramının içinde olduğu sık sık anlamlarına uygun şekilde kullanması ile yerleşeceği unutulmamalıdır. Okul öncesi dönemde haftanın günlerinin karıştırılsa da öğrenilmektedir. Zaman kavramının; mesafe, zaman, hareket ve hızla kavramlarının gelişimiyle beraber kazanıldığı da unutulmamalıdır. Araştırmalar çocukların 7 yaşlarına kadar hız, hareket ve zaman kavramlarını bağdaştıramadıklarını göstermektedir. Örneğin 6 yaşındaki bir çocuk okuldan eve gitmesinin on dakika aldığını, eğer koşarsa daha çabuk gideceğini ancak, o zaman daha uzun zaman alacağını söyler. Çünkü o “daha hızlı gidersen daha uzağa gidebilirsin, daha çok yol gidersen daha fazla zamana gereksinim vardır” şeklinde düşünür.

Çocuk zaman kavramını geliştirirken önce saatleri, daha sonra yarım saatleri ve en son çeyrek saatleri öğrenir. Beş geçiyor, on var kısmı ise en zor boyutudur. Biz bu ay sizler için hazırladığımız saat etkinliği ile çocuğunuzun geçe ve kala kavramlarını daha iyi öğrenmelerine yardımcı olmak istiyoruz. Bu etkinlik için evdeki artık kâğıtları kullanabilirsiniz.

• İlk olarak boş kâğıtlara ellerinizin izini çizin ve kesin (bu eller çocuğunuzun saatteki dakikaları daha rahat öğrenmesini sağlayacaktır),
• Sonra bu ellerin üzerine 1’den 12’ye dek sayıları yazın,
• Daha sonra saatiniz için bir akrep ve yelkovan hazırlayın.
• Yaptığınız tüm hazırlıkları çocuğunuzun göz hizasında olan bir yere fotoğraftaki gibi yapıştırın! İşte saatiniz hazır!
• Şimdi oyun zamanı çocuğunuza belli sorular sorun o da saatin akrep ve yelkovanını ayarlayarak ve de saati söyleyerek size cevap versin. Dakikaları yani hazırladığı elleri beşer beşer ritmik olarak sayınca saati daha çabuk ve rahat söyleyecektir. Görsel öğrenmenin önemli olduğunu da lütfen unutmayın!

Zamanınızın hep keyifli geçmesi dileğimle…

İlgili Yazılar

• 

  Hamilelikte bu egzersizlerden kaçının!
  Hamilelikte bu egzersizlerden kaçının!
• 

  Oyun bağımlılığı aile hayatını ve sosyal ilişkileri tehdit ediyor!
  Oyun bağımlılığı aile hayatını ve sosyal ilişkileri tehdit ediyor!
• 

  Çoğu zaman belirti vermeden ilerliyor
  Çoğu zaman belirti vermeden ilerliyor
• 

  Annelere iyot desteği önemli
  Annelere iyot desteği önemli