YAZ AYLARINDA BESLENME

Çocuklar için yazın vazgeçilmez besini: dondurma… Çoğu zaman tüm günlerini az yemek ve çok dondurma ile geçirebiliyorlar. Peki ama aslında nasıl beslenmeliler?

Geç uyanılan sabahlar, gün boyunca denizde, havuzda, sokakta oyun oynayarak geçirilen abur cubur öğünleri içinde, her yazı önemli şekilde boy atmış olarak sonlandırsalar da, yaz aylarında çocuklarımızın çok da sağlıklı beslendikleri söylenemez. Neyse ki dondurmaya bir türlü doymuyorlar, en azından bir miktar kalsiyum tükettikleri ve vitamin aldıkları söylenebilir. Ancak yine de yaz aylarında çocuklarımızın nasıl beslenmeleri, hangi besinleri tüketmeleri gerektiği konusuna özen göstermeliyiz. Konuyla ilgili, Anadolu Sağlık Merkezi’nden Diyetisyen Cemal Aytaç Ak’a danıştık ve yaz aylarında çocuklarımızın beslenmesi ile ilgili önemli bilgileri sizler için bir araya getirdik. Sağlıklı bir beslenme için, çocuğunuzun tüketmesi gereken besinlerin belirtildiği örnek mönüyü de bizimle paylaşan Cemal Aytaç Ak, okulöncesi dönemdeki çocukların, günde üç öğün yemek yemelerinin önemini özellikle vurguluyor:
Okulöncesi çocuklarda yaz aylarında düzenli üç öğün yemek tüketilmesi oldukça önemlidir. Geç uyanarak geç kahvaltı edilmesi bu nedenle öğünün ikiye indirilmesi genellikle yaz aylarında sık rastlanan, ancak hiç de doğru olmayan bir yaklaşımdır. Öğün aralarında ise şekerleme, pasta, bisküvi yerine meyve, taze sıkılmış meyve suyu- ve ayran, özellikle yaz aylarında tercih edilmesi gereken önemli yiyecek ve içeceklerdir.
Yaz aylarında sıcaklık artışları besin ihtiyaçlarında da bazı değişiklilere neden olur. Sıvı ihtiyacı oldukça artar. Bu yüzden ayran ve sıvı oranı yüksek karpuz, kavun, üzüm gibi meyveler öncelikle tercih edilmelidir. Ayrıca sıcaklık artışları metabolizmada bir miktar yavaşlamaya neden olur. Bu nedenle yaz aylarında kış aylarına nazaran daha az enerji almak gerekir.

TIKA BASA YEDİRMEYİN
Okulöncesi çağ, çocuklarda bütün hayatları boyunca etkisi devam edecek olan beslenme alışkanlıklarının oluşması açısından oldukça şekillendirici ve büyük öneme sahip olan bir dönemdir. Özellikle bizim toplumuzda, çocukların yemek yemeleri, her fırsatta onlara yemek yedirmek genel bir alışkanlıktır. Uzmanımız bu alışkanlığın doğru olmadığını belirtiyor. Ailelerin sıklıkla yaptığı yanlış, çocuğu ne kadar çok beslerlerse, kendilerini o kadar doğru yapıyor hissetmeleridir. Büyüme ve gelişmesi normal bir çocuğu fazla yemesi için zorlamak, başka çocukların yedikleri ile kıyaslamak, çocuğun beslenme alışkanlıklarını ileriki hayatında sağlığına zarar verecek şekilde oluşturmasına neden olabilir.

ÖRNEK OLUN
Ayrıca model olma konusu da önemlidir: Büyüklerin yeme davranışları, özellikle okulöncesi dönem çocukları için, en önemli faktördür. Bu yaşlarda çocuklar büyüklerin, özellikle ebeveynlerinin yeme tutumlarını taklit eder ve onların sahip oldukları beslenme düzenini edinirler. Bu nedenle büyüklerin, sadece çocukların öğünlerini değil, kendi öğünlerini de düzenlemeleri ve dengeli beslenme alışkanlığı edinmeleri gerekmektedir.

SABAH KAHVALTISI
24 saatlik periyot içinde en uzun aradan sonra yenilen öğün olan kahvaltı, her mevsim olduğu gibi yaz aylarında da günün en önemli öğünüdür. Akşam yemeği ile sabah arasında geçen yaklaşık 12 saatlik sürede vücuttaki besinlerin tümü sindirilmekte; böylece sabah kahvaltısında tüketilen yiyecekler vücutta daha verimli kullanılarak gün için gereken enerji ve besin öğeleri gereksiniminin bir bölümünü karşılamaktadır.
Okulöncesi çocukların zihinsel ve fiziksel gelişimlerinin yanı sıra oyun çağında olduklarından fiziksel aktiviteleri için gerekli enerji ihtiyaçlarının büyük bölümü kahvaltı öğününde karşılanmalıdır. Bu çağdaki çocukların ihtiyacı olan besin öğeleri de, öğünlerinde dengeli bir dağılım göstermelidir.

Yaz aylarında çocukların kahvaltıları:
1 Karbonhidrat yönünden zengin olmalıdır. Karbonhidratlar kas ve beyin için temel enerji kaynağıdır. Ekmek, meyve, meyve suyu ve tahıl gevrekleri karbonhidrattan zengindir.
2 Demir içeriği yüksek olmalıdır. Demir, kansızlık olarak bilinen anemiyi önlemek için gereklidir. Yumurta veya zenginleştirilmiş tahıl gevrekleri, pekmez tüketilebilir.
3 Kemik gelişimi için kalsiyumdan zengin olmalıdır. Süt, peynir ve pekmez iyi birer kalsiyum kaynağıdır.
4 İleride oluşabilecek kalp-damar hastalıkları ve obezite riskini azaltmak için yenilen besinler yağ ve kolesterolden düşük olmalıdır. Sucuk, salam ve sosis gibi et ürünleri yerine peynir tercih edilebilir.
5 Posa açısından zengin bir kahvaltı, kabızlığı engellemek için önemlidir (meyve, sebze, kepekli tahıllar tercih edilebilir). Yaz aylarında çocuklarda ishal sık görülen bir hastalıktır. Çocuğunuz ishal olursa, posa içeriği yüksek besinleri kesmelisiniz.
6 Besinlerin sıvı içeriği yüksek olmalıdır. Sıcak, nemli havalarda vücut terler; sıvı kaybı artar. Serinletici içecekler ve su içeriği yüksek meyveler, vücudun serinlemesine yardımcı olur.
7 Kahvaltıda mutlaka sebze, meyve veya taze sıkılmış meyve suyu (özellikle C vitamini ihtiyacını karşılamak için) yer almalıdır.
8 Kahvaltı çeşitli yiyeceklerden oluşmalıdır. Örneğin:
1 bardak süt, 1 yumurta veya peynir, zeytin, ekmek, meyve veya domates;
1 bardak taze sıkılmış meyve suyu ile peynirli tost;
1 bardak süt, tahıl gevreği, meyve.

ÖĞLE VE AKŞAM YEMEKLERİ
Çocuğunuzun öğle ve akşam yemekleri de kahvaltıları gibi enerji ve besin öğeleri açısından yeterli ve dengeli olmalıdır. Yaz aylarında artan sıvı ve mineral ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte, aynı öğünde dört temel besin grubundan yiyecekler bulunmalıdır. Çocuğunuzun besinsel ihtiyaçlarını karşılamak için ihtiyacı olan yiyecekleri değişik şekillerde sunabilir veya yemek istemediği yiyecekleri benzer nitelikte olan başka yiyeceklerle değiştirebilirsiniz. Örneğin çocuğunuz ıspanak yemek istemiyorsa, ıspanaklı börek yapabilirsiniz veya süt içmek istemeyen çocuğunuza yoğurt veya dondurma yedirebilirsiniz. Yaz aylarında sıkça yapılan kızartmalar, yüksek yağ içerdiği ve kansere neden olduğu için tercih edilmemesi gereken yiyeceklerdir. Besinleri ızgara, haşlama, fırında veya kendi suyuyla pişirmek sağlıklı seçimlerdir. Çocukların mide kapasiteleri yetişkinlerinkinden küçük olduğu için fazla yemesi için çocuğunuzu zorlamamalı, yemeklerini küçük porsiyonlar halinde sunmalısınız.
Öğle yemeğinde 1 porsiyon etli sebze yemeği (4-5 yemek kaşığı ), yarım kase yoğurt, 1-2 dilim ekmek veya börek, meyve veya taze sıkılmış meyve suyundan oluşan bir öğün sağlıklı bir seçimdir.
Akşam yemeğinde 2-3 köfte kadar et/tavuk/balık (ızgara, haşlama veya fırında), pilav veya makarna (4-5 yemek kaşığı), salata, 1 su bardağı ayran, meyve veya sütlü tatlıdan oluşan bir öğünle çocuğunuzun besin gereksinimlerini karşılayabilirsiniz.

ARA ÖĞÜNLER
Çocukların beslenme alışkanlıkları okulöncesi dönemde oluşur. Bu nedenle çocuğunuzun ara öğün alışkanlığını kazanması, gereken enerji ve besin öğelerini karşılamak için önemlidir. Yaz aylarında çocuğunuzun ara öğünlerinde yüksek miktarda sıvı alması, vücudundan kaybettiği miktarı geri kazanması için gereklidir. Yemek aralarında taze sıkılmış meyve suları, süt, ayran, dondurma, meyve tüketmesine ve bol miktarda su içmesine özen gösterin.